Historyczne tło
Od XIII wieku w Görlitz zaczyna rozwijać się rzemiosło sukiennicze. Produkuje się materiały wysokiej jakości z wełny owczej. W odróżnieniu od innych miast regionu Görlitz uzyskuje niemal monopolistyczną pozycję. Osiąga ją ze względu na wysoką jakość sukna, podlegającego ciągłej kontroli cechu sukienników, jak i przywileje uzyskane od władców, jak na przykład prawo do składowania urzetu barwierskiego, będącego najważniejszym barwnikiem w tym czasie. Korzystne położenie przy wielkich drogach handlowych, jak via regia, sprzyja eksportowi sukna do dalekich krajów, w których dobra jakość towaru zdobywa duże uznanie. Około roku 1800 Görlitz liczy 10 tys. mieszkańców.
Görlitz zostaje częścią Prus
W wyniku wojny wschodnie Łużyce w 1815 roku wcielone zostają do Prus. Görlitz staje się częścią Śląska i traci swe powiązania handlowe z Saksonią i Bohemią. Jednak handlarze suknem szybko nawiązują nowe kontakty na Bałkanach, w Chinach i na Dalekim Wschodzie. Handel ten jest opłacalny pod warunkiem sprzedaży dużej ilości sukna produkowago za niską cenę. Odkrycia związana z mechanizacją apretury, czesania, spilśniania i przędzenia wełny wprowadzają duże zmiany. Powstają wielkie fabryki wzdłuż brzegów Nysy, przeważnie w budynkach byłych młynów, gdzie do produkcji wykorzystywana jest energia wodna. Jak na przykład u kupca Maurera, który w młynie trójkołowym w 1816 założył przędzalnię wełny. Rzemiosło ręczne, również ze względu na wprowadzenie producji maszynowej w Anglii, Francji i Belgii, nie wytrzymuje konkurencji. i zmuszone zostaje do szukania pracy najemnej w nowo powstających fabrykach.
Rewolucja przemysłowa
Bracia Bergmann i Krause kupują na Schanze i Lunitz w 1832 roku stary młyn, w którym zakładają przędzarki, pilśniarkę i maszyny do apretury, kładąc podwaliny pod przyszłą fabrykę sukna Krause i Synowie. Po niej powstają fabryki Braci Geißler na Uferstraße i Hotherstraße. W 1833 roku działają już mechaniczne przędzalnie, cztery pilśniarki, trzy farbiarnie i dwa zakłady do apretury. Jednak do połowy XIX- tego wieku mechanizacja producji nie potrafi jeszcze osiągnąć wysokiej jakości sukna wytwarzanego chałupniczo. Rzemieślnicy konkurują więc w trudnych warunkach z produkcją maszynową. Ostatnie krosno ręczne znika dopiero w 1875 r.
W 1835 roku siedmiu zasiedziałych mistrzów sukienników tworzy "Stowarzyszenie na rzecz stworzenia wspólnych przedsiębiorstw wykorzystujących energię wodną Nysy". Dzięki temu udaje im się sprostać konkurencji. Po likwidacji barier celnych w 1834 r. mechanizacja produkcji staje się koniecznością, ponieważ saski przemysł włókienniczy bezpośrednio konkuruje z firmami śląskimi.
W 1836 r. w fabryce Braci Bergmann i Krause pojawia się pierwsza maszyna parowa. Sukna z Görlitz uzyskują nagrody za wysoką jakość w Dreźnie (1835) oraz w Berlinie (1844). Jeszcze większe możliwości dla przemysłu włokienniczego w Görlitz otwierają się wraz z dołączeniem się w 1847 r. do węzłów kolejowych Prus i Saksonii.
Przełom XIX i XX wieku
Między 1860 i 1890 rokiem Görlitz przeżywa okres rozkwitu. Tempo wzrostu ludności jest duże, w roku 1900 Görlitz liczy już 86 tys. mieszkańców. Powstaje jedna fabryka włókiennicza za drugą. W mieście pojawia się coraz więcej wysokich kominów oraz maszyn parowych. Od 1895 roku przemysł przestawia się na energię elektryczną uzyskiwaną z elektrowni na wschodnim brzegu Nysy. Wytwarza się szlachetne, czysto wełniane materiały na odzież damską i męską, kamgarn, wełnę na mundury, lamówki, palta. Jednak wskutek malejącego zapotrzebowania na materiały jednokolorowe jak i gorszych warunków eksportowych, przemysł włókienniczy w Görlitz znajduje się od 1890 roku w trudnościach, które udaje się przezwyciężyć na początku XX-tego wieku.
Okres pierwszej Wojny Światowej 1914-18 i inflacji
Wybuch pierwszej Wojny Światowej burzy nadzieję na poprawę sytuacji. Wprawdzie na początku większość firm pracuje na potrzeby armii, ale odcięcie od rynków światowych, a tym samym wstrzymanie dostaw wszelkich surowców włókienniczych prowadzą w krótkim czasie do zastoju niemal wszystkich fabryk. Częściowo produkuje się nawet materiały z nici papierowych dla armii i szpitali.
Po wojnie przemysł tekstylny walczy o wznowienie produkcji, co się na początku udaje dzięki starym powiązaniom w kraju i zagranicą. Niemniej jednak okres inflacji w 1923 roku niszczy kapitał przedsiębiorstw i wyczerpuje psychicznie. Poprzez wydłużenie czasu pracy i racjonalizację produkcji pojawia się nowa nadzieja. Zredukowana do 1000 osób liczba robotników w krótkim czasie potraja się. Ilość mieszkańców w 1930 r. rośnie do 95 tys.
Druga Wojna Światowa 1939-45 i jej skutki dla przemysłu włókienniczego
Zakłady włókiennicze pracują głównie na potrzeby armii. Pod koniec wojny Görlitz posiada tylko 31 tys. mieszkańców. Na skutek wypędzeń, w 1947 roku Görlitz jest przepełnione, ilość mieszkańców wzrosła raptownie do ponad 100 tys. osób. Fabryka Braci Hoffmann zostaje przekształcona w fabrykę transformatorów. Większość fabryk zostaje wywłaszczona. Zostają złączone w jedno przedsiębiorstwo państwowe, pod nazwą "Górnołużycka Fabryka Włókiennicza". Produkowane materiały cieszą się dużym popytem, zarówno na wschodzie jak i na zachodzie.
Nagła utrata rynku wschodniego oraz przeorientowanie się dotychczasowych odbiorców zachodnich (n.p. Neckermann) na tańszą produkcję we wschodniej Azji prowadzą również w Görlitz do załamania się przemysłu włókienniczego i zamykania zakładów. Tysiące fachowców w branży włókienniczej, w głównej mierze kobiety, przestają być potrzebne. Tylko nieliczne pojedyńcze sprywatyzowane firmy mogą utrzymać się jeszcze kilka lat na rynku. Jak na przykład, tradycyjna fabryka sukna C. S. Geißlera na Furthstrasse, która w 1994 r. zostaje zamknięta i częściowo wyburzona. Na jej terenie znajdują się obecnie nowe budynki Wyższej Szkoły Görlitz / Zittau.
Nowy początek w 1995 roku
Subwencje państwowe, wykształceni włókiennicy jak i relatywnie niskie zarobki przekonały amerykańskiego inwestora, aby założyć w Görlitz gałąź swego przedsiębiorstwa i tym samym produkować bliżej europejskiego rynku. W 1995 roku powstaje na terenie przemysłowym 'Ebersbach', u bram miasta nowoczesny zakład tekstylny. "Görlitz Fleece GmbH" jako filia amerykańskiej firmy "Malden Mills", zatrudniająca około 300 pracowników, produkuje z sukcesem poszukiwany na rynku światowym materiały marki "Polartec", aż do ogłoszenia upadłości w 2004 roku.
W 2005 roku, po nieudanej próbie sprzedaży, zapada decyzja o zamknięciu tego wysoce nowoczesnego zakładu.
Na tym kończy się długa i bogata tradycja przemysłu włókienniczego w Görlitz.
Literatura:
Kabus, Ronny (1975). Beiträge zur Geschichte der Görlitzer Arbeiterbewegung, V
Kretzschmar, Ernst (1983). Geschichten aus Alt-Görlitz
Stein, Erwin (1925). Monographien deutscher Städte, Band VIII Görlitz
© 2008/2009 Projektgruppe "TuchText" Görlitz (www.tuchtext.de)